ناخودآگاه جمعی | خون نیوتن در رگهای تو
خون نیوتن در رگ های تو | ناخودآگاه جمعی (collective unconscious)
ذهن شما یک کوه یخ است. بخش بیرونی این کوه که از همه کوچکتر است، همان قسمت آگاه شماست. تکه بزرگتر این کوه (که به آسانی قابل رویت نیست)، بخش ناخودآگاه شما را تشکیل میدهد؛ عمیقترین و مرموزترین قسمت این کوه یخ، ناخودآگاه جمعی است.
کوه یخ و سیلی بزرگ
نظریات فروید درباره وجود بخش ناخودآگاه در روان انسان و اثر زیادی که روی رفتارها و واکنش های او دارد، آخرین سیلی مهمی بود که از درون ذهن به صورت انسان نواخته شد. فروید معتقد بود که بخش عمیقی در ذهن انسان ها تحت عنوان ناخودآگاه وجود دارد که از بدو تولد توسط تجربیات شخصی آن انسان تغذیه میشود؛ سپس در آینده -بدون اینکه خود شخص کاملاً وجود آن را حس کند- به شکل آشکاری روی رفتار او تأثیر میگذارد.
اما کارل یونگ (روانشناس و فیلسوف برجسته سوئیسی)، پا را از این نیز فراتر گذاشت. موضوع از این هم عجیب تر است. یونگ معتقد بود اثر ناخودآگاه، نه تنها حتمی و غیرقابل انکار است؛ بلکه بخش زیادی از آن حتی حاصل تجربه شخصی انسان هم نیست! در واقع او، ناخودآگاه را متشکل از دو بخش ناآگاه فردی و ناآگاه جمعی میدانست؛ که بخش دوم بزرگ تر، عمیق تر و مرموز تر است.
ناخودآگاه جمعی چیست؟
از نظر یونگ، هر چیزی که اولین انسان دیده و تجربه کرده؛ از شناخت آتش تا توسعه تئوری نسبیت، از ساخت ابزار با سنگ و چوب تا انقلاب صنعتی، همه و همه از طریق ژن ها به ما به ارث رسیده است. تفکراتی که نیوتون موقع کشف جاذبه داشت، همین حالا در خون ما در جریان است اما فراخوانی آن کار راحتی نیست.
این ناخودآگاه بین تمامی انسان ها مشترک است و در موقعیتهای انتزاعی راحت تر دیده میشود؛ مثلاً ترس از ارتفاع که کمابیش در تمام انسانها وجود دارد، میتواند محصول ترس اجداد ما از ارتفاع درخت هایی باشد که برای در امان ماندن از خطرات احتمالی روی آنها میخوابیدهاند.
تفاوت ناخودآگاه با غریزه
انسان ها در هر کجای جهان و در هر دوره فرهنگی که زندگی کنند، به حکم انسان بودن، دارای ظرفیت ها و ادراک مشترکی هستند که این موضوع، در مواجهه با یک موضع یکسان بروز میکند. وقتی انسان اولیه آتش را دید، نسبت به این موضوع در خود احساس قدرت می کرد و آتش را دارای ویژگی های خاص میپنداشت، در نتیجه به آن جذب میشد؛ این اثر ناخودآگاه جمعی است. همان انسان وقتی خیلی به آتش نزدیک شد، بدون درنگ دستش را کشید؛ این اثر غریزه است. در اصل، غریزه به صورت کنش و واکنش بروز می کند، در حالی که اثر ناخودآگاه به صورت ادراک و اندیشه است.
تاثیر فرهنگ بر ناخودآگاه
امروز، انسانها بیشتر از هر دوره در تاریخ با تنوع فرهنگها و تمدنها روبرو هستند. این موضوع باعث میشود که تجربه شخصی آنها بیش از پیش متفاوت باشد؛ اما این اختلاف، در روساخت فرآوردههای ناخودآگاه اثر می کند و ژرف ساخت آنها تقریباً یکسان است. هر چقدر به گذشته دورتر هستی بشر برویم، این اختلاف ها کمتر می شوند. برای مثال، اگر به سمبل ها و سازه های دوران باستان دقت کنیم، شباهت هایی را در سبک معماری و حتی کندهکاری های روی دیوارهای آنها کشف میکنیم. اگر باز هم عقب تر برویم، نقاشی هایی روی دیوار غارها میبینیم، که نه تنها از نظر محتوا، بلکه از نظر سبک نقاشی نیز شبیه یکدیگرند. همه اینها در حالی رخ داده که احتمال برخورد اعضای آن جوامع با یکدیگر در آن دوره وجود نداشته است.
یونگ ضمنا اثر کهن الگوها را در شکل گیری ناخودآگاه جمعی در نظر میگیرد. کهن الگوها، نمادها و فرم های بنیادینی هستند که به دلیل تجربیات روانی فراوانی که همواره در طول تاریخ برای انسانها در حال تکرار شدن بودهاند، تکامل یافتهاند.
حرف آخر
اندیشه افلاطون درباره عالم مُثُل، “تو” گسترده پنهان در کلام مولانا، نظریه ناخودآگاه جمعی یونگ و… همگی حاوی یک پیام آشکار هستند. شاید قرنها پیش، یکی از اجداد شما در حال گشت و گذار در یک منطقه بیابانی، توسط یک عقرب گزیده شده باشد. از آن پس، ترس از بیابان در او نهادینه شده و این موضوع قرنها بعد، یعنی امروز، باعث شده شما حس بدی به بیابان داشته باشید، بدون اینکه حتی دلیل آن را بدانید. شما گنجینهای از همه تجارب پدران خود هستید. آیا تاکنون آن را حس کرده اید؟…
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
نچسبیدن لایه اول به صفحه ساخت پرینتر سه بعدی + راه حل
پرینت سه بعدی؛ آینده ساخت و تولید
نمای کلی مأموریت 2020 مریخ
استقامت تا حیات! | تشریح عملیات سطحی کاوشگر استقامت
در ساعت 00.30 (به وقت ایران) روز 19 فوریه 2021 ، پرسی روی سطح مریخ فرود آمد. این یک لحظهی تاریخی برای انسانها بود؛ به اهمیت اولین قدمهای نیل آرمسترانگ روی سطح ماه!
دیدگاهتان را بنویسید